الوقت- در بحبوحه فاجعه گسترده انسانی در غزه در نتیجه حملات مداوم رژیم صهیونیستی، تلاش‌های دیپلماتیک برای پایان دادن به درگیری‌ها بار دیگر سرعت گرفته است. در این شرایط، آمریکا با رونمایی از طرح آتشبس «استیو ویتکاف»، نماینده ویژه رئیس‌جمهور در غرب آسیا، گامی تازه در مسیر مدیریت بحران برداشته است. این ابتکار که کاملاً آمریکایی و بدون مشارکت میانجی‌گران منطقه‌ای طراحی شده، بر توقف موقت جنگ و تبادل اسرا تأکید دارد و درصدد است جایگاه رهبری آمریکا در روند سازش را بازگرداند.
این طرح در ابتدا شامل آتشبس ۶۰ روزه بود که طی آن، حماس باید ۱۰ اسیر صهیونیست را آزاد کرده و اجساد ۱۸ اسیر را در ابتدا و انتهای آتشبس دوماهه تحویل دهد. در مقابل، تل‌آویو متعهد می‌شد ۱۲۵ اسیر فلسطینی محکوم به حبس ابد، ۱۱۱۱ اسیر از غزه و ۱۸۰ جسد اسرای فلسطینی را تحویل دهد. این طرح همچنین بر ورود کمکهای انسانی به غزه تأکید دارد و طی آن در آینده مذاکرات برای پایان دادن به جنگ و خروج اسرائیل از غزه برگزار خواهد شد.
تل‌آویو این طرح را پذیرفت و آن را فرصتی برای بازگرداندن اسرا و کاهش فشارهای بین‌المللی تلقی کرد. اما حماس با وجود اینکه طرح را رد نکرد، خواستار اصلاحاتی شد، از جمله آتشبس دائمی، خروج کامل نظامیان صهیونیست از غزه، و تضمین ارسال کمکهای انسانی. ویتکاف این خواسته‌ها را کاملاً غیرقابل قبول خواند و آنها را مانعی برای پیشرفت در مسیر صلح دانست و به جای گنجاندن خواست فلسطینیان در مفاد توافق، پیشنهاد به روز شده همسو با منافع رژیم صهیونیستی ارائه داد.
پیشنهاد جدید ویتکاف نسبت به پیشنهاد قبلی که حماس با آن موافقت کرده بود، تفاوت‌هایی دارد. در این رابطه، باسم نعیم، عضو ارشد حماس گفت که این جنبش پاسخ تل‌آویو را به پیشنهاد ویتکاف دریافت کرده و این پاسخ هیچ یک از خواسته‌های عادلانه و مشروع مردم فلسطین را برآورده نمی‌کند.
پیشنهاد جدید ویتکاف آزادی ۱۰ اسیر صهیونیست را ظرف یک هفته پیشنهاد می‌دهد، این بدان معناست که معامله تبادل اسرا علاوه بر تحویل ۱۸ جسد، تنها ظرف یک هفته تکمیل خواهد شد که حماس با آن مخالفت کرد. دفتر بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر صهیونیستی هم پیش دستی کرده و با متهم کردن طرف فلسطینی به کارشکنی در روند آتشبس، مدعی شد که پاسخ حماس غیرقابل قبول است و اوضاع را به عقب برمی‌گرداند. دفتر نتانیاهو مدعی شد که حماس اصرار دارد که این طرح را رد کند.
این درحالی است که حماس تنها نگران این است که با آزادی تمام اسرا در مدت یک هفته، رژیم اشغالگر بار دیگر به حملات خود ادامه دهد و در 53 روز باقی مانده از زمان آتشبس به تعهداتش پایبند نماند و به همین دلیل اجرایی شدن طرح ویتکاف به دلیل اختلافات بین حماس و تل‌آویو بر سر روند مبادله اسرا، کماکان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
از طرفی، عدم مشارکت کشورهای کلیدی منطقه مانند مصر و قطر که پیشتر در مذاکرات مشابه نقش مؤثری داشته‌اند، باعث تضعیف مشروعیت و قابلیت اجرای این طرح شده است. تجربه نشان داده که بدون نظارت مؤثر و فشار بین‌المللی و در نبود ضمانت برای اجرای توافق، رژیم صهیونیستی بارها توافقات را نقض کرده است.
آمریکا مانع اصلی آتشبس در غزه
اگرچه مقامات صهیونیستی و آمریکایی همواره حماس را مقصر شکست مذاکرات آتشبس معرفی می‌کنند اما در اصل این خود واشینگتن است که با سیاستهای جانبدارانه خود از رژیم اشغالگر، روند صلح را به بیراهه کشانده است.
درحالی که این طرح گامی دیپلماتیک از سوی آمریکا به شمار می‌رود اما سؤال کلیدی اینجاست که آیا ایالات متحده واقعاً به دنبال توقف جنگ است یا صرفاً به دنبال مدیریت افکار عمومی در قبال حمایت بی‌قیدوشرط خود از تل‌آویواست؟
اینگونه طرحهای به ظاهر صلح آمریکا، پیشتر در دوره جو بایدن هم به بوته آزمایش گذارده شده بود و دولت بایدن طرح سه مرحله‌ای را برای آتشبس در غزه پیشنهاد داده بود اما در عمل با ادامه ارسال سلاح به سرزمینهای اشغالی و وتوی قطعنامه‌های سازمان ملل برای توقف جنگ، پیام متناقضی به جهان مخابره کرد و این رویه در دولت ترامپ هم ادامه دارد.
مسلم است که موفقیت هر طرح صلح به توانایی در پاسخگویی به مطالبات اساسی هر دو طرف بستگی دارد و ترامپ هم با اینکه ظاهرا از آتشبس در غزه حمایت می‌کند اما در عمل دنبال تامین منافع صهیونیستها است و هیچ اراده‌ای برای تامین خواست فلسطینیان از خود نشان نمی‌دهد. بنابراین، اصرار حماس بر آتشبس دائمی و خروج نیروهای اشغالگر، ناشی از بی‌اعتمادی شدید و نیاز به تضمین‌های امنیتی پایدار است. این بی‌اعتمادی، نه تنها در میان حماس بلکه در میان عموم مردم فلسطین ریشه‌دار شده و هرگونه آتشبس را صرفاً یک وقفه تاکتیکی برای بازیابی توان نظامی تل‌آویو تلقی می‌کنند.
گروههای مقاومت با اینکه نسبت به طرحهای آتشبس از خود انعطاف نشان داده‌اند اما حاضر نیستند تسلیم خواسته دشمن صهیونیستی شوند و موضوعاتی مانند خروج کامل نظامیان صهیونیست از غزه، ارسال کمکهای بشردوستانه و همچنین عدم مذاکره درباره خلع سلاح را به عنوان خطوط قرمز خود ترسیم کرده‌اند. اما این خواسته‌های به حق فلسطینیان در طرحهای آمریکا نادیده گرفته شده است.
اگر واشینگتن واقعا دنبال پایان این بحران است، برای دستیابی به آتشبس پایدار، باید از اهرم‌های واقعی خود برای مهار تل‌آویو استفاده کند. ادامه حمایت‌های نظامی و دیپلماتیک واشینگتن از تل‌آویو، به نوعی چراغ سبز برای تداوم کشتار غیرنظامیان در غزه محسوب می‌شود و تنها در صورتی می‌توان به صلح امیدوار بود که آمریکا صریحاً و قاطعانه، رژیم صهیونیستی را برای توقف جنگ، خروج از غزه و پایان دادن به محاصره و اشغالگری تحت فشار بگذارد، بدون این اقدام، هیچ طرحی با نام آتشبس از سوی مردم غزه به عنوان صلح واقعی پذیرفته نخواهد شد.
